این روزها در اتفاقی شگفت‌انگیز مستند «وداع با اسلحه» یکی از پرمخاطب‌ترین آثار در فضای مجازی است. محصولی مشترک از مرکز مستند سوره و سفیرفیلم که تاکنون از 12 شبکه تلویزیونی روی آنتن رفته، بازدید از آن در اپلیکیشن روبیکا و سایت‌های سفیرتماشا و عماریار از مرز 4میلیون دقیقه عبور کرده و در نمایش‌های خود در دانشگاه‌ها و اکران‌های سیار نیز موفقیت‌هایی بزرگ به دست آورده است. مستندی به تهیه‌کنندگی علیرضا منتظری و کارگردانی امیرحسین کاربخش که سرگذشت یاسر عرفات، مبارز برجسته فلسطینی، را روایت می‌کند. در واقع این مستند نگاهی جدید به واقعه فلسطین دارد و در کنار روایت تاریخ کشور فلسطین، زندگی سیاسی و مبارزاتی یاسر عرفات را نیز به روایت نشسته است.
«وداع با اسلحه» راوی زندگی و زمانه یاسر عرفات، موسس و رهبر جنبش فتح و رئیس دولت خودگردان فلسطین است و سرگذشت او را -از آغاز مبارزه تا سازش با رژیم صهیونیستی- به تصویر کشیده است. داستانی پرفرازونشیب که در کنار آن رویدادهایی مانند تاسیس جنبش فتح، سیر مذاکرات صلح عرفات و رژیم صهیونیستی، انتخاب عرفات به عنوان رئیس دولت خودگردان و البته اختلافات فتحی شقاقی، رئیس جنبش جهاد اسلامی، با عرفات نیز با استفاده از تصاویر آرشیوی مورد اشاره قرار گرفته است. روایاتی -تاکنون- ناگفته از مناقشه و به دنبال آن ماجرای صلح فلسطین و اشغالگرانش؛ داستان صلح دو دشمن قسم‌خورده که بعد از ۴۵ سال مبارزه و درگیری خونین رهبران‌شان به این نتیجه می‌رسند که با صلح، بهتر از مبارزه می‌توان به آزادی رسید.
آنچه در پی می‌آید؛ روایت کارگردان و یکی از تهیه‌کنندگان مستند «وداع با اسلحه»، یکی از پربیننده‌ترین آثار این روزهاست که به دلیل پرداخت به سیمای یاسر عرفات -یکی از کلیدی‌ترین و مهم‌ترین چهره‌های مبارزات مردم فلسطین- در بحبوحه اوج‌گیری مناقشه دیرینه فلسطین و اشغالگرانش درس‌های عبرت‌آموز فراوانی برای مخاطبان دارد
در تاریخ پرفرازونشیب فلسطین در 75 سال اخیر، یاسر عرفات بی‌تردید یکی از برجسته‌ترین چهره‌هاست. یکی از رهبرانی که در مقاطعی تاثیر زیادی بر روند مبارزه علیه اشغال گذاشت و البته در مقطعی نیز با انتخاب مسیر سازش با رژیم اشغالگر اسرائیل، مبارزان راه آزادی و عدالت را در چهار گوشه دنیا به ورطه اندوه و ناامیدی کشاند. حالا اینکه چرا زندگی و سرنوشت این چهره دستمایه روایت داستان مستند «وداع با اسلحه» قرار گرفته، حکایتی است که امیرحسین کاربخش، کارگردان این مستند -که پارسال برای اولین‌بار در جشنواره فیلم عمار رونمایی شد- روایتی جذاب از آن ارائه می‌دهد.
امیرحسین کاربخش درباره مستند «وداع با اسلحه» می‌گوید: «این فیلم روایتی متفاوت از رویدادهای سرزمین‌های اشغالی و فلسطین -از سوی هر دو طرف درگیری- را ارائه می‌دهد. در این میان، روایاتی نیز از زمان یاسر عرفات، موسس و رهبر جنبش فتح و رئیس دولت خودگردان فلسطین، بیان شده که به دنبال بیش از یک سال پژوهش برای دستیابی به اطلاعات و محتوای باکیفیت به دست آمده است.»
اما اینکه چرا زندگی و زمانه یاسر عرفات دستمایه روایت این فیلم قرار گرفته، امیرحسین کاربخش می‌گوید که به حال‌وهوای چند سال پیش دنیا بازمی‌گردد: «حدود دو‌سال‌و‌نیم پیش که بحث معامله قرن پررنگ شده بود، ایده ساخت فیلمی درباره جنگ و صلح در فلسطین به ذهن‌مان رسید که درنهایت هم بعد از پژوهش‌های بسیار و صحبت‌هایی که با تهیه‌کننده فیلم داشتیم، به موضوع صلح اسلو رسیدیم که در سال 1993 رخ داده است. در حقیقت ایده این فیلم و پژوهش‌های آن از همان روزهایی شکل گرفت که موضوع «معامله قرن» مطرح شد و آمریکا گفت که می‌خواهد جنگ طولانی بین رژیم‌صهیونیستی و فلسطینی‌ها را به پایان برساند. در مقابل این ادعا، ولی، ما هم قصد کردیم نشان بدهیم صلحی که آمریکا از آن حرف می‌زند، به معنی واقعی صلح نخواهد بود و این را صلح‌های مختلفی که در سال‌های گذشته بین فلسطین و رژیم‌صهیونیستی به امضا رسیده و هیچ‌کدام دردی از مردم فلسطین دوا نکرده، اثبات می‌کند. با این حال، این را هم باید بگویم که مهم‌ترین عایدی پژوهش‌هایی که برای آشنایی با این مناقشه دیرین به انجام رساندیم، آشنایی با شخصیت یاسر عرفات بود که سوژه محوری این مستند به‌شمار می‌رود.»
کاربخش با اشاره به اینکه «این مستند با استفاده از تصاویر و آرشیوهای دیده نشده از منابع مختلف از جمله شبکه‌های داخلی و خارجی مانند شبکه المنار لبنان تکمیل شده است»، اهداف خود و ویژگی‌های فیلمش را در این چند جمله توضیح می‌دهد: «یکی دیگر از اهداف ما در این مستند روایت زندگی سیاسی و مبارزاتی یاسر عرفات است که زندگی‌اش با فلسطین عجین شده. در واقع این مستند را می‌توان مستندی دانست که به صورت هم‌زمان هم درباره فلسطین است و هم پرتره‌ای از یاسر عرفات. به عبارت بهتر، قصه فلسطین به یاسر عرفات و زندگی این شخصیت هم به مسئله فلسطین -فارغ از خوب یا بد بودن این رابطه- چنان گره کوری خورده که این دو را نمی‌توان از هم جدا کرد.»
وداع با اسلحه
«وداع با اسلحه» نام رمانی است از ارنست همینگوی که وقتی در حاشیه رویدادهای زندگی و فرجام سیاسی یاسر عرفات قرار می‌گیرد، تطابق جالب و جذابی با آن پیدا می‌کند. خود امیرحسین کاربخش هم موقع صحبت درباره اینکه چرا نام فیلم را براساس رمانی از ارنست همینگوی انتخاب کرده، تا حد زیادی به این موضوعات اشاره می‌کند: «کتاب «وداع با اسلحه» درباره یک نظامی است که بعد از اینکه عاشق می‌شود، با سلاحش وداع کرده و از ارتش بیرون می‌آید تا بتواند به وصال برسد. این همان اتفاقی است که برای شخصیت یاسر عرفات نیز روی داد و او هم که سال‌ها معشوقه خودش را فلسطین معرفی می‌کرد، وقتی بعد از مدتی متوجه شد که به بن‌بست رسیده، اسلحه را کنار گذاشت. در واقع عرفات و قهرمان کتاب «وداع با اسلحه» سنخیتی که با هم دارند در این زمینه است که هم در کتاب و هم در زندگی یاسر عرفات شاهدیم که هیچ یک به معشوقه‌شان نمی‌رسند و به خصوص عرفات وقتی اسلحه‌اش را کنار می‌گذارد، نه‌تنها به فلسطین نمی‌رسد، بلکه هر‌چه زمان می‌گذرد، بیشتر از فلسطین دور می‌شود.»
یک فیلم پرمخاطب
«وداع با اسلحه» همان‌طور که گفته شد یکی از پربیننده‌ترین فیلم‌های این روزهاست. امیر مهریزدان، مدیر مرکز مستند سوره، که از تهیه‌کنندگان «وداع با اسلحه» است، یکی از دلایل افزایش تعداد مخاطبان این مستند را جنگ هفت اکتبر می‌داند: «وقتی مخاطب ذهنش با موضوعی درگیر می‌شود، بسیار دوست دارد محصولات و محتواهای مرتبط با آن را پیگیری کند. درباره این مستند هم باید به این موضوع اشاره کرد که بعد از ماجراهای هفتم اکتبر و آغاز دور جدید درگیری فلسطین و رژیم صهیونیستی مخاطبان ذهن‌شان به طرف مشکل همیشگی فلسطین رفت و این نیز او را به تماشای مستند «وداع با اسلحه» سوق داد.»
امیر مهریزدان البته داستانگو بودن «وداع با اسلحه» را نیز در استقبال مخاطبان از این مستند دخیل می‌داند: «موضوع مهمی که وجود دارد این است که متاسفانه ما تاکنون درباره موضوع فلسطین مستندهای قصه‌گو -که از تحلیل دور باشند- زیاد نداریم. در واقع مستندهایی که بتوانند از طریق قصه‌گویی خودشان را به فهم مخاطب نزدیک کنند، کم و انگشت‌شمارند. یکی از اینها «وداع با اسلحه» است که سعی نکرده تحلیل خود را به مخاطب منتقل کند، بلکه با استناد به وقایع و اسناد تاریخی قصه پیش می‌رود.»
دشواری‌ها
ساخت فیلم درباره چهره‌ای پرمناقشه مانند عرفات کار دشواری است. امیرحسین کاربخش دشواری‌های ساخت «وداع با اسلحه» را علاوه بر پژوهش‌های طولانی و عمیق این موضوع می‌داند که «تمام تلاش‌مان را کردیم یک‌طرفه به قاضی نرویم و سخنان را از سوی دو طرف مطرح کنیم و مخاطب را به قضاوت دعوت کنیم.»
امیر مهریزدان هم با اشاره به اینکه صحبت درباره مسئله فلسطین با محدودیت مواجه است، می‌گوید: «صحبت درباره فلسطین بی‌تردید با سختی و محدودیت همراه است، هم از باب فیلمبرداری در فلسطین و هم از نظر مسائل مالی. همچنین به دلیل مظلومیت فلسطین در تمام دنیا، این موضوع نیز هست که ساخت فیلم -حتی خوب- درباره فلسطین کار بی‌ارج و قربی است و قرار نیست این فیلم‌ها در جشنواره‌های دنیا تحویل گرفته شده و تبلیغ شوند. در چنین شرایطی کسی که چنین فیلمی می‌سازد، وظیفه ذاتی و ایدئولوژیک خود را انجام می‌دهد و برای همین هم باید مورد حمایت قرار گیرد.»
فلسطین به روایت هنرهای تجسمی
با سر رسیدن «طوفان الاقصی» گذشته پرمحنت سرزمین فلسطین موضوع پوسترهایی پرشمار شد که در فضای مجازی پخش شدند. با این حال کشتار مردمان این سرزمین و طراحی و انتشار پوسترهایی در این زمینه محدود به این حال حاضر نمی‌شود و در دهه‌های اخیر پوسترهای زیادی از سوی هنرمندان با موضوع مبارزات مردم مسلمان کشور فلسطین نشر یافته است.
